Samorząd terytorialny, zarówno na szczeblu gminy, powiatu jak i województwa wśród wielu zadań,  jest zobowiązany wykonywać zadania związane z kulturą oraz ochroną i opieką nad zabytkami.

Jednym z filarów takiego działania może być udzielanie dotacji na prace przy zabytkach. Na podstawie art. 81 ustawy z dnia 23 lipca 2013 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami organ stanowiący samorządu terytorialnego (rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa) może przyznać dotację na prace konserwatorskie, restauratorskie  lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków na zasadach w podjętej przez ten organ uchwale.

Dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane może obejmować nakłady konieczne na:

1) sporządzenie ekspertyz technicznych i konserwatorskich;

2) przeprowadzenie badań konserwatorskich lub architektonicznych;

3) wykonanie dokumentacji konserwatorskiej;

4) opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich;

5) wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami Prawa budowlanego;

6) sporządzenie projektu odtworzenia kompozycji wnętrz;

7) zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku;

8) stabilizację konstrukcyjną części składowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezbędnym dla zachowania tego zabytku;

9) odnowienie lub uzupełnienie tynków i okładzin architektonicznych albo ich całkowite odtworzenie, z uwzględnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki;

10) odtworzenie zniszczonej przynależności zabytku, jeżeli odtworzenie to nie przekracza 50% oryginalnej substancji tej przynależności;

11) odnowienie lub całkowite odtworzenie okien, w tym ościeżnic i okiennic, zewnętrznych odrzwi i drzwi, więźby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych;

12) modernizację instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, które posiadają oryginalne, wykonane z drewna części składowe i przynależności;

13) wykonanie izolacji przeciwwilgociowej;

14) uzupełnianie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej oraz zabytków archeologicznych nieruchomych o własnych formach krajobrazowych;

15) działania zmierzające do wyeksponowania istniejących, oryginalnych elementów zabytkowego układu parku lub ogrodu;

16) zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, niezbędnych do wykonania prac i robót przy zabytku wpisanym do rejestru, o których mowa w pkt 7–15;

17) zakup i montaż instalacji przeciwwłamaniowej oraz przeciwpożarowej i odgromowej.

Powyższy zakres może zostać sfinansowany przez samorząd do wysokości 100% nakładów koniecznych na wykonanie przez wnioskodawcę prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru.

Podsumowując, oprócz organów konserwatorskich w poszczególnych województwach i Ministra  Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako obowiązanych do przyznawania dotacji również niezależnie samorządy terytorialne mogą występować z inicjatywą udzielania dotacji na prace przy zabytkach.

Informacje dotyczące zasad oraz warunków otrzymania dotacji są publikowane na stronach internetowych w/w instytucji.